|
Παρουσίαση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος
Με αφορμή τη συζήτηση στην ολομέλεια του ελληνικού κοινοβουλίου της «Κύρωσης της Συνθήκης για τη θέσπιση του Συντάγματος της Ευρώπης» θα επιχειρήσουμε μια συνοπτική παρουσίαση του νέου Καταστατικού Χάρτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαντώντας ταυτόχρονα σε ερωτήματα που γεννιούνται από την υλοποίηση του νέου αυτού θεσμού.
Α. ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Το Σύνταγμα της Ευρώπης είναι ένα κείμενο το οποίο καθορίζει τους βασικούς κανόνες ενός κράτους ή μίας ομάδας κρατών. Το προσχέδιο του Συντάγματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δημιουργήθηκε για να αντικαταστήσει τις υπάρχουσες συνθήκες και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της διευρυμένης Ευρώπης.
Στις 18 Ιουνίου του 2004 το Σύνταγμα εγκρίθηκε από τους αρχηγούς των κυβερνήσεων των 25 κρατών μελών και υπογράφηκε στη Ρώμη στις 29 Οκτωβρίου 2004.
Αυτή η Συνθήκη για τη θέσπιση του Συντάγματος της Ευρώπης θα τεθεί σε ισχύ μόνον όταν θα έχει εγκριθεί από κάθε υπογράφουσα χώρα σύμφωνα με τις συνταγματικές της διαδικασίες: αυτό ονομάζεται επικύρωση της συνθήκης από τα κράτη μέλη. Ανάλογα με τις νομικές και ιστορικές παραδόσεις των χωρών, οι διαδικασίες που προβλέπουν τα συντάγματα γι' αυτόν τον σκοπό, δεν είναι όμοιες: περιλαμβάνουν έναν ή και τους δύο από τους ακόλουθους μηχανισμούς: " την "κοινοβουλευτική" μέθοδο: το κείμενο εγκρίνεται μετά την ψήφιση κειμένου με το οποίο επικυρώνεται μια διεθνής συνθήκη από το ή τα σώματα του Κοινοβουλίου του κράτους. Αυτή τη διαδικασία ακολουθεί η Ελλάδα. " τη μέθοδο του "δημοψηφίσματος" : διοργανώνεται δημοψήφισμα, κατά το οποίο οι πολίτες αποφασίζουν αν είναι υπέρ ή κατά της Συνθήκης.
Οι δύο αυτές μέθοδοι μπορούν να έχουν παραλλαγές ή να συνδυάζονται ανάλογα με τη χώρα ή ανάλογα με άλλες απαιτήσεις, όπως για παράδειγμα, όταν η επικύρωση της συνθήκης απαιτεί, λόγω του περιεχομένου αυτού του κειμένου, προηγούμενη προσαρμογή του εθνικού Συντάγματος.
Μόλις επικυρωθεί η Συνθήκη και η επικύρωση κοινοποιηθεί επισήμως από όλα τα υπογράφοντα κράτη (με την κατάθεση των εγγράφων επικύρωσης), η Συνθήκη μπορεί να τεθεί σε ισχύ και να εφαρμόζεται στην πράξη, κατ' αρχήν, σύμφωνα με τη Συνθήκη, την 1η Νοεμβρίου 2006.
Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα περιγράφει αξίες και στόχους της ΕΕ. Ο σεβασμός για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ελευθερία, η δημοκρατία και η ισότητα είναι κοινές αξίες των κρατών μελών, σε μία κοινωνία όπου επικρατεί ο πλουραλισμός, η ανεκτικότητα και η δικαιοσύνη.
Ο στόχος της ΕΕ είναι να προωθήσει την ειρήνη και την ευημερία του πληθυσμού της. Επίσης, θέλει να πετύχει την αειφόρο ανάπτυξη, το σεβασμό για την πολιτιστική ποικιλία, και την οικονομική και κοινωνική συνοχή.
Στο νέο Σύνταγμα, τα κεντρικά όργανα της ΕΕ παραμένουν τα ίδια: Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Συμβούλιο των Υπουργών, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Δικαστήριο, Ελεγκτικό Συνέδριο. Επίσης, το Σύνταγμα θα υποστηρίζεται πλέον από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και τον Υπουργό Εξωτερικών Υποθέσεων. Και οι δύο θα συνεισφέρουν στην καλύτερη συνοχή και ορατότητα της εργασίας της ΕΕ. Επιπλέον, το Σύνταγμα διευκρινίζει τον ρόλο της ΕΕ και των κρατών μελών και απλοποιεί τη νομική διαδικασία, εισάγοντας της Ευρωπαϊκούς νόμους και το πλαίσιό της.
Κάποιες νέες διατάξεις ενισχύουν τα δικαιώματα των πολιτών και την αρχή της συμμετοχικής δημοκρατίας: ευρύτερη συνεννόηση με την αστική κοινωνία, μεγαλύτερη διαφάνεια και δημιουργία του δικαιώματος πρωτοβουλίας του πολίτη για τη νομοθεσία, που βασίζεται σε ένα εκατομμύριο υπογραφές. Επιπλέον το Σύνταγμα αναλαμβάνει πλήρως τη χάρτα των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ και συμπεριλαμβάνει ένα άρθρο αλληλεγγύης σε περίπτωση τρομοκρατικής επίθεσης ή φυσικής καταστροφής.
Για πρώτη φορά, το Σύνταγμα θα καθορίσει επίσης τη διαδικασία σύμφωνα με την οποία μία χώρα θα μπορεί να αποχωρήσει από την ΕΕ.
Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα δεν αντικαθιστά τα ισχύοντα εθνικά συντάγματα.
Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Για ποιο λόγο θεσπίζεται το Σύνταγμα της Ευρώπης, εφόσον η χώρα μου έχει ήδη σύνταγμα;
Το Σύνταγμα της Ευρώπης δεν αντικαθιστά τα εθνικά συντάγματα των ευρωπαϊκών χωρών. Συνυπάρχει με τα Συντάγματα αυτά και έχει και έχει το δικό του λόγο ύπαρξης. Το Σύνταγμα της Ευρώπης καθορίζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να ενεργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρώπη έχει επίσης ένα ξεχωριστό θεσμικό σύστημα (Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, Συμβούλιο των Υπουργών, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κλπ.). Τέλος το Σύνταγμα της Ευρώπης εφαρμόζεται σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή επικράτεια.
Το κοινοτικό δίκαιο υπερισχύει έναντι των εθνικών – εσωτερικών δικαίων/εννόμων τάξεων. Με τη σύναψη της Συνθήκης Ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, ρητά τα κράτη μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση παραχώρησης συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων προς την Κοινότητα, τις οποίες από το σημείο αυτό η Κοινότητα ασκεί αποκλειστικά έναντι των κρατών μελών. Αυτή είναι η γνωστή αρχή της υπεροχής του κοινοτικού δικαίου επί των εθνικών, της οποίας το περιεχόμενο συνίσταται ακριβώς στο προβάδισμα του κοινοτικού δικαίου στους τομείς της αποκλειστικής αρμοδιότητας της Κοινότητας (π.χ. νομισματική πολιτική) και στον παραμερισμό των αντίθετων εθνικών ρυθμίσεων.
Στην ελληνική έννομη τάξη, η υπεροχή του κοινοτικού δικαίου θεμελιώνεται στη διάταξη του άρθρου 28 του Συντάγματος, η οποία ορίζει την κατίσχυση των δια νόμου κυρωμένων διεθνών συμβάσεων έναντι κάθε άλλης αντίθετης διάταξης νόμου. Όχι δε και έναντι και αυτού του ελληνικού Καταστατικού Χάρτη. Η ΣυνθΕΚ συνιστά όντως μια διεθνή σύμβαση, αλλά και η Συνταγματική Συνθήκη, αποτελούσα κωδικοποίηση των υφισταμένων ιδρυτικών Συνθηκών – διεθνών συμβάσεων, και από της υπογραφής και κυρώσεώς της από τα κράτη μέλη, θα αποτελεί διεθνή σύμβαση υπέρτερης ισχύος από τα εθνικά δικαιϊκά συστήματα στους τομείς της αποκλειστικής αρμοδιότητας της Ένωσης και όχι μόνο της Κοινότητας, πλέον. Σε ό,τι αφορά στους τομείς αρμοδιότητας παρακρατηθείσας από τα κράτη μέλη, ισχύει η αρχή της επικουρικότητας, με την Κοινότητα να ρυθμίζει συντρεχόντως και επικουρικώς, ενώ σε περίπτωση αμφιβολίας, μια συγκεκριμένη δράση έχει παρακρατηθεί από τα κράτη μέλη (αρ.5ΣυνθΕΚ). Εφόσον, όμως, η Κοινότητα ρυθμίσει νομοθετικά την εν λόγω δράση, τότε η νομοθετική αυτή ρύθμιση υπερισχύει έναντι κάθε άλλης αντίθετης εθνικής.
3. Ποιος είναι ο ρόλος των Εθνικών Κοινοβουλίων μετά την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συντάγματος;
Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας στους τομείς που δεν υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτή παρεμβαίνει μόνο εφόσον και στο βαθμό που οι στόχοι της προβλεπόμενης δράσης δεν μπορούν να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη, τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, μπορούν όμως λόγω της κλίμακας ή των αποτελεσμάτων της προβλεπόμενης δράσης να επιτευχθούν καλύτερα στο επίπεδο της Ένωσης.
Κάθε εθνικό κοινοβούλιο έχει στο εξής τη δυνατότητα να εξετάζει αν προτάσεις της Επιτροπής τηρούν την αρχή της επικουρικότητας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει την Επιτροπή σε αναθεώρηση της πρότασής της.
4. Σε ποιους τομείς έχει αποκλειστική αρμοδιότητα να δρα η Ευρωπαϊκή Ένωση και σε ποιους τομείς δρα συμπληρωματικά με τα κράτη-μέλη;
Αποκλειστική αρμοδιότητα έχει στους κάτωθι τομείς: Ανταγωνισμός (στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς) Νομισματική πολιτική για τα κράτη μέλη που έχουν υιοθετήσει το ΕΥΡΩ Διατήρηση των βιολογικών πόρων της θάλασσας Κοινή εμπορική πολιτική
Συντρέχουσα αρμοδιότητα έχει στα κάτωθι: Εσωτερική αγορά Ορισμένα θέματα που αφορούν στην κοινωνική πολιτική Οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή Γεωργία και αλιεία Προστασία του περιβάλλοντος Προστασία των καταναλωτών Μεταφορές Διευρωπαϊκά δίκτυα Ενέργεια Δημιουργία χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης Ορισμένα θέματα που αφορούν στη δημόσια υγεία Ορισμένα θέματα που αφορούν στην έρευνα, τεχνολογική ανάπτυξη και στο διάστημα Ορισμένα θέματα που αφορούν στην αναπτυξιακή συνεργασία και στην ανθρωπιστική βοήθεια
5. Τι δικαιώματα διαθέτουν οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Το δεύτερο μέρος του Συντάγματος περιλαμβάνει τον «Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων». Ο Χάρτης εγγυάται το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, του δικαιώματος στη ζωή, την απαγόρευση των βασανιστηρίων και των απάνθρωπων ή εξευτελιστικών ποινών ή μεταχείρισης, το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια, το σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, την ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας, την ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης, το δικαίωμα εκπαίδευσης, την επιχειρηματική ελευθερία, το δικαίωμα ιδιοκτησίας, την ισότητα έναντι του νόμου, το σεβασμό της πολιτιστικής, θρησκευτικής και γλωσσικής πολυμορφίας, την ισότητα ανδρών και γυναικών, την κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία, το δικαίωμα προσφυγής στη δικαιοσύνη και την αμεροληψία του δικαστηρίου, το τεκμήριο αθωότητας και τα δικαιώματα υπεράσπισης.
Ο Χάρτης αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Συντάγματος. Ισχύει στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και στα κράτη μέλη όταν εφαρμόζουν το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καλύπτει όχι μόνο τα αστικά και πολιτικά δικαιώματα που περιέχονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του 1950 αλλά και επιπλέον τομείς, όπως τα κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων, η προστασία του περιβάλλοντος ή το δικαίωμα χρηστής διοίκησης.
6. Το σύνταγμα ορίζει για πρώτη φορά τη Δημοκρατική Συμμετοχή σαν θεμέλιο της Ένωσης. Πως επιτυγχάνεται μεγαλύτερη δημοκρατική συμμετοχή;
Με τις νέες διατάξεις επιβλήθηκε στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα όσον αφορά στις διαβουλεύσεις με την κοινωνία των πολιτών με σκοπό τη διαφάνεια και το άνοιγμα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων ή της πρόσβασης στα έγγραφα.
Για πρώτη φορά θεσπίζεται δικαίωμα λαϊκής πρωτοβουλίας. Αυτό σημαίνει πως κατόπιν πρωτοβουλίας τουλάχιστον 1.000.000 ευρωπαίων πολιτών από σημαντικό αριθμό κρατών μελών μπορεί να κληθεί η Επιτροπή να καταθέσει σχετική πρόταση
7. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια περιοχή οικονομικής ευημερίας. Υπάρχουν ωστόσο πολύ μεγάλες διαφορές στο εσωτερικό της, όχι μόνο μεταξύ των κρατών μελών της, αλλά κυρίως μεταξύ ορισμένων από τις 250 περιφέρειές της. Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα θεσπίζει μια περιφερειακή πολιτική συνοχής και αλληλεγγύης. Τι ακριβώς είναι αυτή η πολιτική, σε τι χρησιμεύει, πως λειτουργεί και τι πρακτικές επιπτώσεις έχει στη χώρα μας;
Το Σύνταγμα θεσπίζει την περιφερειακή πολιτική της Ευρώπης, μια πολιτική που βασίζεται στην αλληλεγγύη και είναι κοντά στον πολίτη. Προάγει την «οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή και την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών».
Μέσω της πολιτικής αυτής ένα μέρος των συνεισφορών των κρατών μελών στον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεταφέρεται προς τις μειονεκτούσες περιφέρειες. Κατά την περίοδο 2000-2006 οι μεταφορές αυτές αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο του κοινοτικού προϋπολογισμού, δηλαδή 213 δισεκατομμύρια ΕΥΡΩ.
Το σημαντικό αυτό ποσό χρησιμοποιείται κυρίως για την ενίσχυση των μειονεκτουσών περιφερειών ώστε να καλύψουν την αναπτυξιακή τους υστέρηση. Με το υπόλοιπο του προϋπολογισμού αυτού ενισχύεται η οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση ορισμένων περιοχών που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες, ο εκσυγχρονισμός των συστημάτων κατάρτισης και η προώθηση της απασχόλησης. Επιπλέον η Ευρωπαϊκή Ένωση αναλαμβάνει ειδικότερες πρωτοβουλίες για την προώθηση της συνεργασίας των περιφερειών, την αειφόρο ανάπτυξη των πόλεων και των συνοικιών που διέρχονται κρίση, την αγροτική ανάπτυξη ή ακόμη την καταπολέμηση των διακρίσεων.
8. Το Ευρωπαϊκό σύνταγμα εγγυάται στους Ευρωπαίους ένα ενιαίο χώρο «ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης» Τί ακριβώς σημαίνει αυτό;
Αυτό σημαίνει: • Απουσία ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης • Ενίσχυση του ελέγχου στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης • Κοινή πολιτική ασύλου • Κοινή πολιτική μετανάστευσης • Ενίσχυση της δικαστικής συνεργασίας σε αστικές υποθέσεις • Ενίσχυση της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις • Δημιουργία κοινής Εισαγγελικής Αρχής Ενίσχυση και καλύτερος έλεγχος της Europol 9. Υπάρχει κοινή πολιτική για τη μετανάστευση προς την Ευρώπη, κυρίως από χώρες της Αφρικής και Ασίας και ποια είναι αυτή;
Η κοινή πολιτική για τη μετανάστευση αποσκοπεί κυρίως στην καλύτερη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, εξασφαλίζοντας παράλληλα δίκαιη μεταχείριση των αλλοδαπών που διαμένουν νόμιμα στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποσκοπεί επίσης στη μεγαλύτερη καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και της εμπορίας ανθρώπων (κυρίως γυναικών και παιδιών). Επίσης, προωθεί την ενσωμάτωση των αλλοδαπών που διαμένουν νόμιμα στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να συνάψει συμφωνίες με τρίτες χώρες με σκοπό τη διευκόλυνση της επιστροφής στις χώρες αυτές αλλοδαπών που διαμένουν παράνομα στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
10. Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα θεσπίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αναλαμβάνει δράση στον τομέα της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας για αστικές και ποινικές υποθέσεις. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό και ποιες είναι οι συνέπειες για τους πολίτες;
Η ενίσχυση αυτή στοχεύει κυρίως στην καλύτερη καταπολέμηση της τρομοκρατίας, της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των γυναικών και των παιδιών, του εμπορίου ναρκωτικών, του ξεπλύματος χρήματος, της διαφθοράς ή του οργανωμένου εγκλήματος.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΕΥΡΥΤΑΝΙΚΑ ΝΕΑ» στις 13 Απριλίου 2005
|
